SİNEMADA TÜRLER - WESTERN - KORKU - MÜZİKAL

SİNEMADA TÜRLER

Genel Olarak

Sinemada tür (genre) kavramı, esas olarak endüstrinin kendi içinden doğmuş ve eleştirmenlerin, seyircilerin ve son olarak da sinema yazarlarının katkısıyla yerleşik bir nitelik kazanmıştır.

Sinemada tür, esas olarak, konu açısından benzer özellikler taşıyan, ortak yol yöntem kullanan, denenmiş olduğu için zarar riski düşük filmleri kapsayan bir terim olarak ortaya çıkmıştır.

Sinema, endüstrisini özel girişim ve kâr temeline dayalı olarak inşa etmiş tüm ülkelerde, tür filmleri kaçınılmaz olarak ortaya çıkmaktadır.

Tür filmlerini edebi türlere giren yapıtlardan ayıran esas nokta, doğrudan ticari amaçlarla üretilen filmler olmalarıdır.

Hollywood için en önemli mesele, her zaman neyin nasıl satılacağı oldu. Sonuçta iki aynı sistem, film türleri ve yıldızcılık, bu açıdan en güvenilir dayanaklar olarak ortaya çıkmıştır.

Hollywood, 1920’li yıllardan itibaren uluslararası ve homojen bir kitle olarak değerlendirdiği seyirci kitlesine yönelik filmler üretmeye başladı ve altmışlara dek uzanan bir dönem boyunca, "Stüdyo Sistemi" en parlak sonuçlarını aldı.

Seyirci zaman zaman belli bir türe ötekilerden daha fazla ilgi göstermiş ve bu durum, o türün daha da serpilip gelişmesini sağlamıştır.

Filmleri kendi koyduğu kıstaslara göre ciddi biçimde sınıflandıran ilk sinema yazan Vachel Lindsay'dir. (1915) Kurmaca - samimi – muhteşem olmak üzere filmleri türlerine ayırmıştır.

Filmlerde sınıflandırma ihtiyaçtan ortaya çıkmıştır. Bu pozitif bilimin etkisi ile gerçekleşmiştir.

Jacopsen’un edebiyat alanındaki türlerle ilgili ayrımı sinemada türleri ayırmada da kullanılmıştır.

ABD’ de birçok alanda olduğu gibi film sektöründe de rekabet ticari kaynaklı olarak artmıştır. Bu da film şirketlerinin kar elde etmesi için rekabete dayalı olarak filmde türler oluşturmasına neden olmuştur.

Liberal, özgürlükçü ekonominin olduğu ülkelerde serbest rekabet vardır ve bu ülkelerde tür filmleri bulunmaktadır.

Filmde türler tamamen ticari kaynaklı olarak ortaya çıkmıştır.

ABD’de 1920’li yıllarda filmlerde yıldız sistemine dayalı oyunculuk ve film türleri uygulama alanı bulmaya başlamıştır.

Filmlerde ses, renk, efekt, üç boyut gibi teknik unsurlar eklenerek izleyici canlı tutulmaya çalışılmıştır ve bu şekilde filmlerin ticari yönü de dinamik tutulmuştur.

Sinemada seyirci beklentileri önemlidir ve filmlerde türler seyirci beklentilerine göre ortaya çıkmıştır.

Film türleri hususunda uzlaşmaya varılmış temel ayrım; kurmaca, belgesel ve deneysel/avangarde filmler ayrımıdır.

Sinemadaki filmler genellikle kurmaca tipi filmlerdir.

Çoğunluğun beğenisi olan filmler popüler filmlerdir. Tür filmlerinin en büyük özelliği popüler olmasıdır. Tür filmleri seyircilerin beklentileri karşıladığı için popülerdirler ve filmlerin popüler olması ticari olması ile eşdeğerdir.

Ana akım filmlerde klasik anlatı vardır ve ana akım filmler ticari filmlerdir.

TÜR FİLMLERİNİN GENEL ÖZELİKLERİ

1-          Giriş, gelişme ve sonuç bölümünden oluşan klasik anlatı olmalıdır.

2-          Belli bir mekân (uzam) ve karakter üzerine kurgulu olmalıdır.

3-          Olay örgüsü karakterler üzerinden aktarılır. Doğal nedenler (seller, depremler) ya da toplumsal nedenler (kurumlar, savaşlar, ekonomik krizler) aksiyonu etkileyebilir, ancak anlatı, merkezine kişisel psikolojik nedenleri alır; kararlar, tercihler ve karakterin özellikleri önemlidir.

4-          İyi tam iyidir ve kötü tam kötüdür. Gri alan yoktur. Olay örgüleri iyi ve kötü karakterlerin mücadelesi üzerine kurguludur.

5-          İyi ve kötü arasındaki çatışma bir nedenselliğe bağlıdır.

6-          Kapalı bir dünya vardır ve muğlaklık bırakmaz. Seyircinin anlamadığı yer bırakmaz ve nettir. Olan her şeyin sebebi bellidir.

7-          Doğrusal bir zaman algısı vardır. Zamanla bazen oynansa da boşluk bırakılmadan zaman tamamlanır. Flashback çok kullanılmaz. Zaman çoğu kez neden-sonuç zincirine tabi kılınır. Olay örgüsü öykünün zaman dizinini neden-sonuç zincirinin en çarpıcı biçimde sunacak şekilde düzenler.

8-          Tür filmleri yaşamı değil birbirini taklit ederler yani daha önce tutmuş filmleri taklit ederler. Burada ticari amaçlarla filmin yapılması ve seyirci tercihleri önemlidir.

9-          Görsel kodlar, ikonografi kullanır. Amaç seyircinin daha rahat anlamasının sağlanmasıdır. Kodlar filmi sona bağlamada kolaylık sağlar. Sessiz sinemadan miras kalmıştır. Sıcak bir yuva görünümü için iyi bir baba, güzel bir yemek masası ikonografi olarak kullanılabilir.

10-      Olay veya kişiden ziyada karakter kullanılır. Karakterin çok derinliği yoktur. İzleyici kendisini karakter ile özdeştirir. İzleyici ana karakteri anlamak için kendisini zorlamaz. Yaratılan dünya var olan dünyadan daha iyidir. Özdeştirme bu açıdan önemlidir. Seyirci yaşamında bulamadığını bu filmlerde bulurlar.

11-      Genel yararlar çerçevesinde yapılan filmlerdir, toplumsal yararlar ön plandadır. Ahlaki mesajlar ön plandadır. Görsel kodlarda ahlaki mesajlar bulunur. İyi aile babası alkol almaz, hovardalık yapmaz.

12-      Filmlerinin çoğu sonunda güçlü bir final sunarlar. Bu anlatı yapısına sahip filmler finalde kendi nedensel zincirlerini tamamlamaya çalışırlar. Genellikle her karakterin kaderini öğreniriz, her gizem açıklığa kavuşur ve her çatışma sonuca bağlanır. Filmin sonunda ne oldu diye sormak mümkün değildir. Her zaman seyircinin beklentisi karşılanmaz lakin final güçlü ve etkilidir.

WESTERN FİLM TÜRÜ

1-       Basit bir olay örgüsü vardır. Giriş, gelişme ve sonuç kısımlarından oluşur. Bir çatışma vardır. Bu bazen en başta bazen daha sonra gerçekleşebilir. Çatışmalar kahramanlar tarafından sonuca bağlanır. Bütünlüklü filmlerdir. Hikâyeye dair bir açıklık kalmaz.

2-       Düzenli ve kapalı bir dünyadır. Olayların geçtiği yer daha çok küçük bir kasabadır.

3-       Başat unsuru zaman ve mekândır. Kuzey ABD’de belirli bir zaman aralığında (1850-1890) arasında geçen olayları konu alır.

4-       Batı daha az gelişmiştir, doğuda medeniyet daha ileridir ve doğu daha çok gelişmiştir. Batıya tehdit doğudan gelir ve düzen bozulur. Çatışmalar genellikle bu şekilde başlar. Demiryolu, kızılderililer, haydutlar klasik anlatıdaki çatışmayı oluştururlar.

5-       Çatışma ya şerif, ya bir kovboy (çoban) ya da bir yabancı tarafından giderilir.

6-       Amerika edebiyatında mücadele genellikle doğaya karşıdır. Bu bakımdan erkekler ancak doğaya karşı koyabilirler. İnsana karşı bir mücadele asıl konu değildir.

Kadınlar 2. plandadır ve genelde ev kadınıdırlar. Çoğu filmde belli özellikleri ile ön plana çıkmazlar. Kadın genellikle iki noktada ortaya çıkar. Ev veya çiftlikte veya bir barda kadınlar karşımıza çıkarlar. Kadın kahramanlar genellikle sarışındırlar. Kadın çalışıyor ise genellikle öğretmendir.

7-       Bireycilik, özgüven, rekabet ve başarı western filmlerine yansımıştır.

8-       Western filmleri ideolojik bir yapıya sahiptir.

9-       Western filmlerinin temel unsurlarından biri de şiddettir ve bu tarz filmlerde şiddet işlenir.

10-   İyi ve kötü karakterler vardır. Katiller, demiryolu sahipleri, kızılderililer veya soyguncular kötü karakterlerdir.

11-   Görüntüleme ve ikonografiye bakıldığında belli olaylar hep belli yerlerde geçmektedir. Kavga barda, düello kasaba meydanında, altın araması dağda ve nehir kenarında, soygun posta arabası veya bankada, saldırılar tren demiryolunda iken, yerliler askeri birliğe saldırırken ve toplantılar kilisede gerçekleşir.

12-   Filmler genellikle etkili bir sonla biterler. Filmlerinin çoğu sonunda güçlü bir final sunarlar. Genellikle her karakterin kaderini öğreniriz, her gizem açıklığa kavuşur ve her çatışma sonuca bağlanır. Filmin sonunda ne oldu diye sormak mümkün değildir. Her zaman seyircinin beklentisi karşılanmaz lakin final güçlü ve etkilidir.

  KORKU FİLM TÜRÜ

1-       Basit bir olay örgüsü vardır ve klasik anlatı yapısı ile film işlenir. Öykü ve olay örgüsü bakımından belirsizliğe yer verilmez, herşey anlaşılırdır. Kronolojik bir sıra vardır. Gri bölge yoktur. Seyircinin kafasında soru işareti kalmaz.

2-       Kapalı bir yapı içinde doğrusal bir neden sonuç ilişkisi vardır.

3-       Mekân ve coğrafya gerekli değildir. Kendi unsurları üzerinden oluşturulur. Belli bir mekâna bağlılık yoktur. Fiziksel çevre her yer olabilir. Seçilen çevreler tehlikeye müsait yerlerdir.

4-       En önemli kaynak folklar (pagan inanışları, halk hikâyeleri, okültizm, kurban verme, cadılık, ritüeller, dünya gizemleri, mitler, batıl inançlardan ve gizemli sınırlardan beslenen korku alanı) ve korku edebiyatıdır. Bu edebiyat türü 19. yüzyılda gelişmiştir.

5-       Korku türü film yapımlarının maliyeti düşüktür, bu tür filmler ucuza mal edilirler.

6-       Bu tür filmler şiddet içermektedirler ve uzunca zaman bu nedenle ikinci planda kalıyorlardı. Artık ticari olarak gelir getirileri arttığından daha ön planda bir türdür. Korku filmlerinde 1950’lere kadar sezdirme yolu ile şiddet unsuru işlenirdi, sonrasında ise şiddet açık şekilde gösterilmeye başlanmıştır. Bunda II. Dünya Savaşının etkisi vardır. 1970’li yıllara kadar korku film türü dışlanmış fakat sonra çok izlenmeye başlanmıştır.

7-       Melez hale gelmiş bir türdür. Yani diğer türlerle birlikle bir anlatıya sahiptir.

8-       Herhangi bir toplumla tarihsel bağı yoktur. Western ABD tarihine ilişkindir ama korku türünde böyle bir durum yoktur. Her ülkenin kendine has korku film tarzı vardır.

9-       Şiddet ve ölüm olgusu belirleyicidir. Korku filmlerinde film ölüm üzerine kuruludur. Diğer filmlerde ölüm süreç sonucunda gerçekleşmektedir. Korku türünde ölümün kimden ve nereden geleceği önemlidir.

10-   Korku filmlerinde konular ölümle birlikte ortaya çıkar ve kaos ve bilinmezlik üzerine kuruludur. Filmin sonrasına dair bilinmeyenler olması temel unsurları oluşturur.

11-   Tehlike unsuru en önemli unsurdur. Tehlikenin bir kaynağı vardır. Bu bir canavarda olabilir. Tehlikenin nereden geleceği açıktır.

12-   Korku türünde bomba veya nükleer deneyler ile ilgili konuların işlenmesi bu türün güncel gündemi takip etmesine paralel gerçekleşmiştir.

13-   Korku film türleri “Kahraman”, “Kurban” Ve “(Canavar) Tehlike” olmak üzere üç ana unsur üzerine kuruludur. Bazen her üç unsur tek unsur olabilir iken bazen de iki unsur bir unsur olabilmektedir. Kurban saldırı sonrası genellikle canavara dönüşür. Zombiler, Frankenstein karakterinin devamı olarak geliştirilmiş bir canavar profilidir. Pozitif bilim anlayışına göre; ölümün bilimle yenilebileceğinin ve bir nevi ölüme dahi meydan okunmanın tezahürüdür.

14-   Canavar kötülük ile özdeşmiştir ve bu sebeple seyirci canavar ile özdeşleşmez. Canavar kötülüğün saf halini yansıtır.

15-   Kahraman karakter genellikle orta sınıf bir karakterdir. Kadın karakter çok kullanılmaz.

16-   Tehlikeyi son ana kadar kurban görmez ama seyirci görür ki, bu bir tekniktir (sınırlandırılmamış anlatı) seyirciye gerilim verir.

17-   Gerilim ve korkunun devamı için ışık ve gölge zıtlığı, karanlık ve aydınlık zıtlığı kullanılır. Abartılı alt-üst açı çekimleri ve arkadan kaydırmalı çekim teknikleri kullanılır.

  MÜZİKAL FİLM TÜRÜ

1-       Basit bir anlatı ve olay örgüsü vardır ve bu kronolojik olarak anlatılır. Neden sonuç hikâyesi vardır. Zaman doğrusaldır.

2-       Çevre (mekân) korku filmleri kadar çeşitlilik göstermez, kapalıdırlar.

3-       Müzikal film türünün varolması için sesli sinemanın varolması gerekti ve 1927 yılında ilk sesli filmden sonraki süreçte bir tür olarak ortaya çıkabilmiştir.

4-       Uzun süre korku filmleri gibi arka planda olan, tercih edilmeyen bir tür olmuştur.

5-       En önemli özelliği maliyet noktasında çok fazla finansa ihtiyaç duyan türdür. Bu nedenle çoğunlukla ekonomik olarak güçlü olan film stüdyolarının tekelindedir. Bağımsız yapımlar bu tür filme çok girmezler.

6-       New York ve Brodway bu tür film çekim yerleri olarak tercih edilir.

7-       Saf eğlence üzerine kurulu filmlerdir. Bu özelliği ile kendine has yıldızlar üretmiştir. Örneğin John Travolta bir müzikal film ile tanınmıştır.

8-       Bu film türünde ağırlık dans ile ilgili koreografik düzenlemelerden oluşmaktadır.

9-       1930’larda dans ve müzik ön plandadır. Filmler dans ve müzikle birlikte saf eğlence sunarlar. Daha sonra ise film bir hikâye etrafında dönmeye başlar.

10-   II. Dünya Savaşından sonra savaşın etkisi ile değişir. Savaşın bitmesi ile ortaya çıkan rahatlama durumu veya eğlence ihtiyacını karşılamak üzere yapılan müzikal filmler bu süreçte altın dönemini yaşar ve bu 1950’li yılların ortasına kadar devam eder. 1950’li yılların ortalarından sonra televizyonun devreye girmesi ile müzikaller gözden düşmeye başlamıştır.

11-   Müzikal filmler çok maliyetli olmaları sebebi ile televizyon ile rekabet etme adına müziklerde azalmaya gidilmiştir.

12-   1970’li yıllarda tekrar gündeme gelmeye başlamış ve eğlence ihtiyacına istinaden önemi çoğalmıştır. Cumartesi Gecesi Ateşi Filmi, Hair Filmi, Şöhret Dizisi dönemin önemli yapımlarındandır. 1980 sonrası müzikal tür filmlerin popülaritesi neo-liberal politikalar sebebi ile tekrar düşmeye başlamış ve bu süreçte ilgi kaybolmuştur. Tekrar Chicago (2002) filmine kadar müzikal tür arka planda kalmıştır.

13-   Ses, görüntü, dans, şarkı sözü ve bunlarla uyumlu atmosfer yaratılmıştır. Başarının sırrı da bu unsurların uyumuna bağlıdır. Temel unsurlar ise dans ve müziktir.

14-   Aşk ve başarı dışında bir öykü anlatılmamıştır. Genellikle bir kadınla erkek arasındaki romantik aşk işlenir. Ölüm ve dehşet konuları işlenmez.

15-   Bir tehdit barındırmaz. Var olan tehdidi aşmak için şiddete başvurulmaz. Herşey güzellikle anlatılır. Zaten tür eğlence üzerine kurgulu olduğundan sorunlar tatlı dille çözülür.

16-   Kahramanlar hayatta kalma mücadelesi vermezler. Belli bir yaşamı devam ettirirler. Karakter merkezinde kadın ve erkek vardır ve aşk ön plandadır.

17-   Görsel açıdan aydınlık, parlak ve net görüntüler vardır. Koyu, karanlık görsellik kullanılmaz. Her karenin görülmesi istenir, bu bakımdan görsellikte netlik çok önemlidir. Müzikal filmlerde kadro çok geniştir, dekorlar zengindir ve filmler danslı filmlerdir.

18-   Müzikal filmler parlak aydınlatma, neşeli ve göz alıcı kostümler, etkileyici dans koreografileri, ritmik ve tempolu şarkılar, harmoni, uyum gibi öğeler içerir.

19-   Dans sahneleri geniş bir açıdan çekilir ve çekim süreleri uzun tutulur.

Tür Filmlerin Farklı Özellikleri

UNSUR	WERTERN	KORKU	MÜZİKAL
En Önemli Husus	Zaman ve mekan	Tehlike (gerilim)	Dans ve müzik
Mekan	Var – önemli	Var - önemsiz	Var - önemsiz
Maliyet	Normal	Maliyeti az	Maliyeti çok fazla
Toplumsal Bağ	Var - önemli	Yok - önemsiz	Yok - önemsiz
İzlenme Tercihi	Normal	Önce - 2.sırada	Önce - 2.sırada
Kahraman Karakter	Mücadele eder	Mücadele eder	Mücadele etmez
Şiddet / Ölüm	Önemli-var/var	Önemli-var/var	Yok/yok
Işık Kullanımı	Genel - ters ışık	Karanlık - zıtlık	Aydınlık - netlik
Çekim / Açısı	Genel-diz çekim	Alt - üst	Geniş-uzun
İdeoloji	Var	Yok	Yok
Karakter Merkezi	Erkek	Erkek	Erkek - Kadın